Dereköy ve Çevresinin Jeolojik Yapısı, Paleozoyik'ten Neolitik'e Bir Kesit - Prof. Dr. İsmail Yalçınlar

Konya'nın Bozkır ilçesine bağlı Dereköy ve çevresi, jeolojik çeşitlilik ve stratigrafik önemiyle dikkat çeken bir bölgedir. Prof. Dr. İsmail Yalçınlar'ın çalışmaları, bu kesimin özellikle Alt Paleozoyik (Kambriyen-Ordovisiyen) formasyonları açısından zengin fosil içeriği ve tektonik yapılarıyla öne çıktığını ortaya koymaktadır. Bu makalede, Dereköy'ün jeolojik evrimi, fosil kayıtları ve bölgenin arkeolojik potansiyeli ele alınacaktır.

Jeolojik Yapı ve Stratigrafi

1. Alt Paleozoyik Formasyonları (Kambriyen-Ordovisiyen)

Dereköy ve Çağlayan (Çat) köyü çevresinde yüzeylenen fillat, şist ve greler, bölgenin en eski kayaç birimlerini oluşturur. Bu tabakalar, Trilobitler, Graptolitler (Dendrograptus, Dictyonema) ve Fucoides izleri gibi fosiller içermektedir. Yalçınlar (1988), bu fosil topluluğuna dayanarak birimlerin Tremadosiyen (Üst Kambriyen-Alt Ordovisiyen) yaşında olduğunu belirlemiştir.

Siyahımtırak fillat-şistler: Üst Kambriyen’e tarihlenen bu birimler, yoğun klivaj yapısı ve nadir Fucoides izleriyle karakterizedir.

Trilobitli şist-greler: Açık kahverengi, mikalar içeren bu tabakalar, 15-20 m kalınlığında olup, Harlania ve Bilobites gibi fosiller içerir.

Antiklinoryum yapısı: Dereköy çevresindeki şistler, büyük bir antiklinoryum oluşturur; bu yapı, bölgenin tektonik deformasyon geçmişine işaret eder.

2. Silüriyen Formasyonları

Kambro-Ordovisiyen birimlerinin üzerinde, Silüriyen yaşlı kalker ve dolomitik kalkerler yer alır. Çağlayan köyü civarında Krinoid ve Brakiopod fosilleri içeren bu karbonatlar, bölgenin sığ denizel ortam geçmişini yansıtır.

3. Mesozoyik ve Tersiyer Örtü Tabakaları

Konglomeralar ve kalkerler: Dereköy’ün kuzeybatısında, Oligosen yaşlı polijenik konglomeralar "kuesta" (asimetrik sırt) rölyefi oluşturur.

Mağaralar: Karain Tepesi’ndeki kalkerler üzerinde gelişen mağaralar, karstik süreçlerin izlerini taşır.

Tektonik Özellikler

Bölgedeki yeşil hornştaynlar, eski şistlerle genç Mesozoyik kayaçların birlikte kıvrıldığını gösterir. Bu durum, Alpin Orojenezi sırasında yaşanan tektonik deformasyonlarla ilişkilidir.

Arkeolojik Bulgular: Neolitik İzler

Dereköy’ün jeolojik zenginliği, aynı zamanda prehistorik insan yerleşimlerine dair ipuçları sunar:

Çakmaktaşı aletler: Bozkır -Dereköy yolunda bulunan bıçak/ok ucu (4-5 cm), Neolitik dönem insan aktivitesini işaret eder.

Karain Mağarası çevresi: Mızrak ucu buluntuları, vadinin cilalı taş devri yerleşimleri için uygun olduğunu gösterir.

Sonuç ve Değerlendirme

Dereköy, Kambriyen’den Tersiyer’e uzanan çok katmanlı bir jeolojik mirasa sahiptir. Bölge:

✔ Erken Paleozoyik fosil çeşitliliği ile stratigrafik çalışmalar için önemli bir referans noktasıdır.

✔ Tektonik deformasyonlar, Alpin hareketlerinin Anadolu’daki etkilerini anlamak açısından değerlidir.

✔ Neolitik buluntular, insan-doğa etkileşiminin jeolojik arşivle bağlantısını vurgular.

Öneri: Dereköy ve Çağlayan çevresinde detaylı paleontolojik kazılar ve jeoturizm projeleri, bölgenin bilimsel ve kültürel potansiyelini ortaya çıkarabilir.

Kaynakça

Yalçınlar, İ. (1988). Bozkır'da Fosilli Kambro-Ordovisiyen Tabakalar (Konya).

Yalçınlar, İ. (1974). Bozkır-Çat Köyü-Dereköy Kesiminin Jeolojisi.

Bu makale, Prof. Dr. İsmail Yalçınlar’ın saha çalışmalarına dayanarak hazırlanmıştır.